De getuigenissen van misbruikslachtoffers in de televisiereeks Godvergeten hebben Vlaanderen geschokt. Maar naast terechte woede, verdriet en schaamte welde in oude en nieuwe media meteen ook een walm van populistische onzin op.
De getuigen tijdens de vierdelige reeks Godvergeten op de Vlaamse televisiezender Canvas waren niet onbekend. Zij kwamen stuk voor stuk al aan bod in priester Rik Devillé’s boek In de naam van de Vader van 2019. Maar het is goed dat slachtoffers van seksueel misbruik in de Kerk hun verhaal voor de camera van documentairemakers Ibbe Daniëls en Ingrid Schildermans konden doen. Het was dan ook schokkende televisie, in volle primetime. Over systematisch misbruik, goor sadisme en perverse spelletjes met kwetsbare slachtoffers. Over grof machtsmisbruik, grenzeloze hypocrisie en collectief stilzwijgen. En over verwoeste levens, onmetelijke pijn en onblusbare schaamte.
De reeks sloeg in als een bom. De reactie van de bisschop van Antwerpen op de radio na de eerste uitzending was echter ondoordacht. Natuurlijk heeft mgr. Johan Bonny er niet voor gekozen sinds april 2010 – de onthulling dat de toenmalige bisschop van Brugge Roger Vangheluwe zijn neef jarenlang had misbruikt – elke dag met dit dossier geconfronteerd te worden.
“De terechte verontwaardiging ontaardt bij momenten in een heuse lynchpartij”
Tweet dit!
Maar hij had begrijpelijke frustratie daarover stil moeten houden en de woorden dat hij “geen priester was geworden was om dit te moeten opkuisen” beter niet in de mond genomen. De Kerk was inderdaad bij het maken van de reeks niet betrokken, maar aangezien slachtoffers op televisie zeggen zich “nog altijd niet gehoord” te weten, is het goed dat zij alle aandacht kregen.
“Ja, wij hebben gefaald”, verklaarde mgr. Luc Terlinden, de kersverse aartsbisschop van Mechelen-Brussel, enkele dagen later. “De Kerk heeft gefaald waar ze de omvang van de persoonlijke drama’s niet wilde zien, door destijds niet consequent te handelen of de gepaste en doortastende maatregelen te nemen. En zelfs door misdaden in de doofpot te stoppen. En al hebben we de voorbije jaren veel geleerd en gedaan om met het grote onrecht van het misbruik om te gaan, moeten we ons blijven afvragen: is het genoeg? Wat kunnen we nog meer doen?”
Dat was ook de teneur van mgr. Bonny na alle vier afleveringen – niet minder emotioneel maar doordachter: “Luisteren naar wat de slachtoffers nog van ons verlangen.”
Oud-bisschop Vangheluwe zou de paus aangeschreven hebben, maar niemand weet of hij nu voorstelt afstand te doen van zijn bisschops- en priesterwijding. Terecht stelt de Leuvense kerkjuriste Hildegarde Warninck dat Rome al lang een kerkrechtelijke procedure kon opstarten om die bisschopswijding ongedaan te maken: de man had deze destijds niet mogen aanvaarden, gezien de zware misdaad die hij verzweeg.
Vangheluwes reactie uit een interview van tien jaar geleden – “’t Was maar een relatietje” – werd in de laatste uitzending van Godvergeten tot vervelens toe herhaald, maar het geval-Vangheluwe is maar één verklaring voor de collectieve verontwaardiging die na Godvergeten ontstond.
Deze verontwaardiging ontaardt trouwens bij momenten in een heuse lynchpartij. Hoeveel mensen deden niet schamper omdat de nieuwe aartsbisschop bij zijn aanstelling, enkele dagen voor de eerste uitzending van Godvergeten, nog uitgebreid wijlen kardinaal Godfried Danneels als zijn inspiratiebron had genoemd?
Natuurlijk heeft Danneels fataal verkeerd gereageerd toen Vangheluwe hem destijds als “zijn overste” voorstelde aan zijn misbruikte neef en zijn vriend-kardinaal wijsmaakte dat het om een familiekwestie ging. En dat Danneels later op een persconferentie ontkende dat hij gesuggereerd had te zwijgen tot Vangheluwe met pensioen ging, is een zware smet op zijn blazoen.
Maar beweren dat Danneels als baarlijke duivel systematisch doofpotoperaties opzette, is een brug te ver. Toch doet de advocaat van een aantal misbruikslachtoffers, Walter Van Steenbrugge, dat steevast, daarbij verwijzend naar vele archiefdozen die tijdens Operatie Kelk door ‘Kerk en gerecht’ weggemoffeld zouden zijn.
Blijkbaar zijn weinig Vlamingen nog kritisch genoeg om in te zien hoezeer Vlaamse media al weken de rode loper uitrollen voor complottheorieën van notoire papenvreters als een Van Steenbrugge of zijn confrater Christine Mussche of Gents moraalfilosoof Dirk Verhofstadt – de broer van de ex-premier die ook al jaren fulmineert over vermeende nazisympathieën van paus Pius XII.
“De Vlaamse pers is nog nooit zo diep gevallen, zogezegde kwaliteitsmedia zijn pure boulevardbladen geworden”
Tweet dit!
Elke gelovige die Godvergeten zag, is beschaamd en niemand kan anders dan verontwaardigd zijn. Maar deze verontwaardiging maakt blijkbaar blind voor de tweede beerput die in Vlaanderen werd opengeklapt, die van de uitgesproken vijanden van Kerk en religie die nu voortdurend als alwetende moralisten worden opgevoerd.
Van Steenbrugges boek wordt binnenkort gepresenteerd, de grote oplage ervan ligt al weken in een magazijn te wachten tot het beste moment om nog eens te chargeren. En toen de actie voor massale ontdoping van de medewerker van een socialistisch europarlementslid niet voldoende succes had, deed de populaire radiopresentatrice Ciska Schoeters er een schepje bovenop.
Er verschenen intussen vette krantenkoppen over druk die op priesters wordt uitgeoefend om hun erfenis aan het bisdom te schenken (baarlijke nonsens), over belastinggeld voor de Kerk dat meer zou bedragen dan dat voor de publieke zender VRT (waarbij federale middelen allerhande met een louter Vlaamse begrotingspost wordt vergeleken) en over vermeende recente misbruikdossiers op basis van één enkele misschien niet eens betrouwbare getuige, waarvan het interview met intieme details gewoon online wordt gezet. De Vlaamse pers is nog nooit zo diep gevallen, zogezegde kwaliteitsmedia zijn pure boulevardbladen geworden.
De politieke partijen rolden elkaar plots voor de voeten met de roep om een nieuwe parlementaire onderzoekscommissie. In een ideale wereld zou daar niets op tegen zijn: de parlementsleden zouden via getuigenissen onder ede kunnen vaststellen waar nu wel nog misbruik voorkomt en waar niet, en of het gerecht nu wel in de fout is gegaan of niet.
Maar wat de hetze van de voorbije weken ons geleerd heeft, is dat Vlaanderen helemaal geen ideale wereld is. De grootste roepers krijgen het meeste gehoor bij zowel media, politiek en publieke opinie, nuance is onbestaande, en je bent schuldig zodra luid genoeg geroepen wordt dat barbertje moet hangen.
Dat de parlementaire onderzoekscommissie nu met een wat meer genuanceerde agenda werd gelanceerd, is mede te danken aan N-VA-kamerlid Valerie Van Peel. Zij is zelf slachtoffer van kindermisbruik en zet zich al tien jaar in voor een veiliger omgeving voor minderjarigen. “Waar zitten jullie als de camera’s er niet staan?”, beet ze haar collega’s in volle Kamer toe. “Waarom hebben jullie een televisiedocumentaire nodig om te beseffen dat er nog veel gedaan kan worden in de strijd tegen kindermisbruik, en niet alleen in de Kerk? Het zijn telkens moedige slachtoffers die die het thema weer op de agenda krijgen. Dat is verschrikkelijk cynisch en daarom ga ik hier weg.” Van Peel had al aangekondigd de politiek te verlaten.
“In Vlaanderen ben je schuldig zodra luid genoeg geroepen wordt dat barbertje moet hangen”
Tweet dit!
Maar Van Peels emotionele interventie in het halfrond had wel effect. De onderzoekscommissie die in oktober van start gaat, wil “de slachtoffers centraal stellen”. Er zal ook ruimte zijn om te kijken naar kindermisbruik buiten de Kerk, wat Van Peel de reactie “ik heb toch weer wat hoop” ontlokte. En terwijl anti-kerkelijke scherpslijpers natuurlijk hadden gehoopt in deze commissie de grondwettelijke positie van de erediensten in België te kunnen aanvallen, gaat het nu over “de responsabilisering van de kerk – onder andere aan de hand van de financiering – voor de schadelijke gevolgen van het seksuele misbruik in haar rangen”.
Zou Valerie Van Peel niet de aangewezen persoon zijn om de onderzoekscommissie te gaan leiden?
Wat echter helaas niet aan de orde is, is de hetze tegen die Kerk die door de Vlaamse media telkens weer wordt aangewakkerd. Er is op geen enkele redactie nog iemand die iets over Kerk en geloof afweet, maar als iemand de Kerk “haast een criminele organisatie” noemt – zoals socialistisch minister Karine Lalieux, die tien jaar geleden een Kamercommissie over misbruik in de Kerk voorzat – zijn alle Vlaamse kranten en zenders er als de kippen bij om daar een toeter op te zetten. Populisme is een sluipend gif, dat in Vlaanderen vrijelijk verspreid wordt.
Benoit Lannoo is freelance journalist en godsdienstleraar.
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
