Burn-outs onder priesters en anderen die in parochies werken, zijn een reëel en toenemend probleem – dat gelukkig wel te bestrijden is. Het Centrum voor Parochiespiritualiteit doet drie aanbevelingen.
In KN 48 van 2023 stond een artikel dat een belangrijk probleem aan het licht bracht: burn-outs onder priesters. Onze ervaring is dat dit probleem toeneemt. Niet alleen onder priesters, maar ook bij anderen die werkzaam zijn in de parochie.
Wat verstaan we onder burn-out? In zijn recente boek De gestreste samenleving zegt psychiater en hoogleraar Stephan Claes dat burn-out optreedt als het lichaam én de geest de druk niet meer aankunnen. Symptomen zijn onder meer stress, chronische vermoeidheid, dalende productiviteit en weinig zin in het werk.
Vaak resulteert burn-out in een ziekmelding, waardoor collega’s – die zelf wellicht ook overbelast zijn – werkzaamheden moeten overnemen. Hoe kunnen we proberen burn-outs te voorkomen of – zo nodig – goed te behandelen? We hebben drie aanbevelingen.
Natuurlijk heeft de pastoraal werkende zelf een verantwoordelijkheid. Burn-out komt niet alleen door verwachtingen van buitenaf, maar ook door keuzes die we zelf maken en het onvermogen om grenzen te stellen. Lastig hier is dat we soms tekortschieten in zelfkennis. Zelf weten we niet waarom we geen nee kunnen zeggen of waarom we alles onder controle willen houden.
Om goed te kunnen functioneren, is het van belang dat je je goed bewust wordt van je diepe drijfveren en van de sterktes en zwaktes die voortkomen uit de eigen geschiedenis. Hier zou meer aandacht aan besteed moeten worden in kerkelijke opleidingen.
Verder is het van belang dat bisdommen en religieuze congregaties pastorale beroepskrachten bijstaan met voortdurende toerusting op dit gebied, en dat werknemers weten waar ze terecht kunnen voor geestelijke begeleiding, medische of psychologische hulp en coaching. Een grote hulp kan zijn om zelf de signalen te leren voelen die het lichaam aangeeft.
Priesters, diakens en pastoraal werk(st)ers zijn theologisch opgeleid en verlangen vooral om zingevend, pastoraal werk te doen. Ze zijn nauwelijks opgeleid om te ‘besturen’. Niettemin worden pastoors nu gevraagd om grote organisaties te leiden, zelfs parochies met tien of meer locaties.
Deze verantwoordelijkheid is een bron van veel stress onder priesters, maar lekengelovigen die voor parochies werken gaan hier ook onder gebukt. Meerdere locaties betekent veel reistijd, veel vergaderingen en minder intensief contact met parochianen.
Men heeft vaak het gevoel overal tekort te schieten. Bovendien zijn parochianen geregeld boos wanneer aan hun verwachtingen niet voldaan wordt. In zulke situaties hebben beroepskrachten het gevoel dat ze falen en het nooit goed genoeg doen. De vreugde in het werk neemt af.
“Wij – als gelovigen – hebben nog steeds het idee dat met name de pastoor ‘alles’ moet kunnen.”
Tweet dit!
Uiteindelijk moeten we parochiële taken kunnen toevertrouwen aan mensen die er wel voor opgeleid zijn en die er wel plezier in vinden. De gemiddelde priester is geen manager of organisatorische duizendpoot, maar zulke mensen zijn wel te vinden in parochies.
Als wenkend perspectief naar de toekomst zien we dat diverse parochies experimenteren met zogenaamde leiderschapsteams. Dit team kan samenvallen met (een deel van) het pastorale team, maar is aangevuld met lekengelovigen die mee verantwoordelijkheid willen dragen voor de missie van de parochie.
Dit ontlast het pastorale team en helpt hen zich te richten op hun kerntaken en talenten. Dit vraagt echter wel dat een pastoor en een pastoraal team anderen toelaten om de verantwoordelijkheid voor de parochie mee te dragen.
Verder moet gezegd worden: het is niet meer mogelijk om alles op alle plaatsen te doen zoals dat in het verleden gedaan werd. Beroepskrachten worden ontlast wanneer pastorale keuzes worden gemaakt in het licht van de missie van de Kerk. Het is veel beter om minder dingen goed en met vreugde te doen, dan al het oude door te zetten terwijl men gekweld wordt door stress.
Wij – als gelovigen – hebben nog steeds het idee dat met name de pastoor ‘alles’ moet kunnen: pastoraal zijn, goed kunnen preken, goed zijn in de contacten, noem maar op. Ook dit kan stress opleveren voor een priester, diaken of pastoraal werk(st)er. Zij zijn ook maar mensen van vlees en bloed, met behoefte aan vriendschap, waardering, rust en recreatie. Gun hun dat. Sterker nog: help hen daarvoor te kiezen.
Er is zeker een probleem met burn-outs in onze parochies, maar daar zijn ook oplossingen voor. Laten we voor onze pastorale beroepskrachten bidden én hen praktische hulp bieden – in dankbaarheid voor hun liefdevolle dienst aan ons!
Timothy P. Schilling en Mirjam Spruit zijn stafmedewerkers van het Centrum voor Parochiespiritualiteit (CPS) te Nijmegen.
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
