Paus Franciscus koos onlangs voor eenzaamheid als het thema voor de volgende Werelddag voor Grootouders en Ouderen. Een urgente keuze, want eenzaamheid is onder ouderen een groeiend probleem, ziet Leo Bisschops, voorzitter van seniorenbelangenorganisatie KBO Brabant.

Hoe is het gesteld met eenzaamheid onder ouderen in Nederland?

“Het is niet alleen een groot, maar wellicht ook een groeiend probleem. We zien dat vanaf 75 jaar het percentage eenzame senioren toeneemt. Van alle 75-plussers voelt ruim vijftig procent zich eenzaam; vanaf 85 jaar is het zelfs 63 procent. Mensen die getrouwd zijn of samenwonen voelen zich significant minder eenzaam dan ongehuwde mensen.

Iedereen voelt zich wel eens alleen, maar eenzaamheid is een meer existentieel probleem: je los voelen staan van je omgeving, moeite hebben met zingeving, iedere keer een reden moeten hebben om ’s morgens op te staan. Het is iets wat diep ingrijpt in het zinvol doorkomen van een dag.”

Zijn er naast persoonlijke aspecten ook maatschappelijke factoren die daar invloed op hebben?

“Sociaaleconomische factoren zijn hier van betekenis, want laagopgeleide mensen zijn vaker eenzaam dan hoogopgeleiden. Geld speelt ook een rol: mensen met een hoog inkomen worden minder geconfronteerd met eenzaamheidsproblemen. Mensen met meer inkomen hebben meer geld voor sociale activiteiten dan mensen die ieder dubbeltje om moeten draaien.

De maatschappelijke discussie over bestaanszekerheid die we nu voeren, is eigenlijk een tweelingbroertje van eenzaamheidsproblematiek.”

Wat kan de Kerk doen om eenzaamheid onder ouderen te bestrijden?

“Ik was vroeger wethouder in het sociale domein. Wij wilden iets doen aan eenzaamheid onder senioren. Wat wij toen gedaan hebben, was op lokaal niveau een aantal organisaties, waaronder de Kerk, bij elkaar brengen en vragen of ze vrijwilligers voor huisbezoeken beschikbaar wilden stellen.

Het leuke vond ik dat ook in de Kerk een redelijk hechte club niet eenmalig naar mensen ging, maar dat vaker ging doen. Je kweekte met elkaar een kader waarin mensen langduriger met elkaar optrokken. De Kerk kan in combinatie met andere organisaties iets doen om mensen die risico lopen op eenzaamheid te helpen.

Mijn advies zou zijn: doe het niet als Kerk alleen, maar kijk of je partners kunt vinden die dezelfde urgentie delen en ga samen op pad. De Kerk kent eigen invalshoeken en mogelijkheden waardoor anderen ook weer hun kansen kunnen pakken.”

Is er ook iets wat mensen zelf kunnen doen om eenzaamheid bij ouderen te herkennen?

“Mensen zullen eenzaamheid niet gauw laten blijken. Je moet dus wel enige signaalgevoeligheid hebben. Als iemand bijvoorbeeld telkens bezoek afzegt, moet je gevoel krijgen voor wat erachter zit als je iemand nooit meekrijgt naar iets leuks. De financiële drempel kan ook iedere keer een reden zijn om nee te zeggen.

Er zijn organisaties die daar een aardige vorm voor hebben gevonden, bijvoorbeeld door bij activiteiten om een anonieme vrijwillige bijdrage te vragen. Een beetje creativiteit is dus nodig.”