Ik ken een collega-therapeute die in haar praktijk uitsluitend werkt met oudste dochters. Want meisjes die opgroeien als oudste dochter in een gezin, zo leert zij, nemen de eigenschappen die zij in die rol ontwikkelen mee naar hun volwassen leven – waar diezelfde eigenschappen echter vaak een valkuil worden.

Zo hebben oudste dochters bijvoorbeeld een grote verantwoordelijkheidszin en waken ze bij hun activiteiten altijd over de andere personen in het geheel waarin ze functioneren. Het zijn uitgesproken zorgzame en daadkrachtige types, die ook nog eens erg praktisch ingesteld zijn en een natuurlijke autoriteit uitstralen.

Dat klinkt allemaal mooi, en dat is het ook echt wel. Maar neem al die eigenschappen eens mee naar een professionele context, die misschien niet helemaal lekker draait?

Veel kans dat het ‘oudste dochter-teamlid’ binnen de kortste keren naast haar eigen takenpakket ook nog het werk van de afwezige collega overneemt, spontaan een evenwichtig voorstel uitwerkt voor de bezetting tijdens de vakantie én het bedrijfsfeestje van volgende maand organiseert – terwijl ze intussen de collega die het even niet meer ziet zitten vriendelijk van de nodige peptalk voorziet.

Zodoende zet ze en passant onbewust een aantal broodnodige structurele veranderingen in gang, wat het hele team ten goede komt, maar bij een leidinggevende die zich gepasseerd voelt kwaad bloed zet. Je hoeft geen therapeut te zijn om te begrijpen dat die situatie onhoudbaar is, en dat de oudste dochter in kwestie vroeg of laat in een burn-out terechtkomt of ontslagen wordt…

Nu ben ik zelf geen oudste kind: ik heb een oudere broer. Maar ik ben wél het eerste meisje, en dus de grote zus van een kroostrijk katholiek gezin. En het zou me niet verbazen als heel wat grote zussen zich samen met mij maar al te goed herkennen in de omschrijvingen die hierboven staan. In de valkuilen waarschijnlijk ook – opnieuw samen met mij, want groeien gaat nu eenmaal met vallen en opstaan.

Je kunt niet ontkennen dat het best veel van je vraagt, dat grote zus-zijn. De verantwoordelijkheid die je op jonge leeftijd al krijgt, kan je heel eenzaam maken, net als de zorg voor anderen. Als je als kind zo gericht bent op het welzijn van anderen in het gezin, kom je immers maar zelden toe aan iets wat je zelf leuk vindt.

De rol van grote zus pikt zo in zekere zin een stuk van je kindertijd in. En toch had ik het niet anders gewild. Ik vond (en vind) mijn bijzondere rol in het gezin vooral heerlijk. Ik hield van de huishoudelijke klusjes, gaf graag het goede voorbeeld, was gelukkig wanneer ik kon helpen en fungeerde met plezier als tweede mama voor mijn jongere broertjes.

Jongste broer

Vorige week hebben we onze jongste broer begraven. Hij was pas 29; een agressieve hersentumor werd hem fataal. Ik ben in mijn verdriet vooral dankbaar dat ik zijn grote zus mocht zijn. Dat wij bij elkaar mochten leren om “hartelijk te beminnen met broederlijke genegenheid” (Rom. 12,10).

Want dat is het allermooiste aan grote zus zijn: je krijgt – meer dan anderen – tijd en mensen om te oefenen in liefhebben. Ik weet zeker dat God daar heel bewust de juiste harten voor uitkiest.

Nathalie De Clerck is tolk, auteur en therapeute gespecialiseerd in relatie- en gezinskwesties, getrouwd en moeder van vier kinderen. Elke drie weken schrijft ze een column in Katholiek Nieuwsblad.