Twee slachtoffers van vermeend misbruik door ex-jezuïet Marko Rupnik zijn met hun verhalen in de openbaarheid getreden. Door te vertellen hoe het geestelijke en seksuele misbruik in zijn werk ging, hopen ze andere slachtoffers de moed te geven ook naar buiten te treden.

Op 21 februari vond in Rome een persconferentie plaats waarbij drie vrouwen aan het woord kwamen: Mirjam Kovač (62) en Gloria Branciani (59), samen met hun advocaat Laura Sgrò. Kovač en Branciani spraken daar voor het eerst in eigen persoon over het seksuele en psychologische misbruik dat zij jarenlang hadden meegemaakt als leden van de inmiddels opgeheven Loyolagemeenschap.

Zeker twintig slachtoffers

Die gemeenschap werd in de jaren tachtig opgericht door de inmiddels uit de jezuïetenorde gezette priester Marko Rupnik. In 2019 werd hij voor het eerst beschuldigd van misbruik van een meerderjarig persoon. In de jaren daarop kwamen telkens nieuwe beschuldigingen tegen Rupnik aan het licht.

Volgens de vrouwen waren de omstandigheden echter nog erger dan tot nu toe bekend. Kovač stelt dat zeker twintig van de veertig vrouwen die lid waren van de gemeenschap door Rupnik misbruikt zijn.

Blasfemisch misbruik

Branciani vertelde op de persconferentie over haar persoonlijke ervaringen. Volgens haar ging Rupnik zeer geraffineerd te werk: hij was uiterst charismatisch en manipulatief. “Hij ondersteunde al mijn emotionele en spirituele behoeftes”, zegt ze. Hij overlaadde haar met complimenten, maar kon ook uiterst kritisch of agressief uit de hoek komen, wat haar onzeker en afhankelijk maakte.

Gauw genoeg kreeg het misbruik fysieke uitingen. Rupnik begon haar te betasten, te kussen en zou haar uiteindelijk ook ontmaagden. Daarbij hield hij haar voor dat fysiek contact tot spirituele groei zou leiden.

Rupnik combineerde zijn misbruik van vrouwen met blasfemische ideeën; zo benaderde hij Branciani met het idee voor seks met een tweede zuster erbij, om zo de heilige Drie-Eenheid (God als Vader, Zoon en Heilige Geest) te imiteren.

“Om te bewijzen dat onze verhouding naar het beeld van de Drievuldigheid was, moest een andere zuster seksuele handelingen met ons verrichten als vertegenwoordiger van de Heilige Geest, die onze verhouding zou verenigen”, aldus Branciani.

‘Rubberen muur’

Sgrò, de advocaat van de vrouwen, hoopt dat de verhalen van Branciani en Kovač andere misbruikslachtoffers ertoe aanzetten om ook stappen te ondernemen. “Slachtoffers moeten daarbij niet alleen naar een bisschop of religieus overste stappen: ze moeten naar de rechtbank, naar de politie, naar een advocaat.”

Want coöperatief is – of in ieder geval was – de Kerk allerminst in het geval van het misbruik door Rupnik. Kovač probeert het misbruik al drie decennia aan de kaak te stellen, maar merkt dat beschuldigingen tegen een “rubberen muur” stuiten, die de Kerk als instituut beschermt, daders buiten schot houdt en slachtoffers in het duister laat tasten.

Geëxcommuniceerd

Rupnik werd in 2019 voor het eerst van misbruik beschuldigd. Het Vaticaan besloot hem na onderzoek tijdelijk te excommuniceren als strafmaatregel; toen Rupnik berouw betoonde, werd de maatregel ingetrokken. In 2021 ontving het Vaticaan een nieuwe beschuldiging en startte een nieuw onderzoek, dat in oktober 2022 werd gesloten omdat de kwestie verjaard zou zijn. Dat alles kwam pas naderhand aan het licht – niet omdat het Vaticaan er zelf mee kwam, maar door het werk van Italiaanse journalisten.

Daarop stroomden nog eens minstens vijftien beschuldigingen binnen. Een jaar later gelastte paus Franciscus een nieuwe onderzoek naar Rupnik. De jezuïeten hadden hem inmiddels uit hun orde gezet omdat hij hem opgelegde beperkingen bleef overtreden.

Onderzoek loopt nog

Het onderzoek naar Rupnik loopt nog. Dat is momenteel in handen van het Dicasterie voor de Geloofsleer, aldus Vaticaans woordvoerder Matteo Bruni. In de afgelopen maanden is die Vaticaanse dienst bezig geweest met “het contacteren van instellingen die bij de zaak betrokken waren, om alle beschikbare relevante informatie te ontvangen.”

“Nu we de reikwijdte van het onderzoek hebben uitgebreid naar instellingen waarmee nog niet eerder contact is opgenomen, is het nu een kwestie van het bestuderen van de verkregen documentatie om te kunnen vaststellen welke procedures mogelijk en nuttig zijn.”