Vandaag reist een delegatie van Duitse bisschoppen naar Rome voor een gesprek met hooggeplaatste curiekardinalen. Wederzijds wordt over een ‘broederlijke dialoog’ gesproken, maar dat kan niet verhullen dat het vermoedelijk een pittig gesprek gaat worden. Wat is er aan de hand?

1. Wat zal er besproken worden?

Daar zijn formeel geen mededelingen over gedaan, maar het laat zich wel raden.

In Duitsland is de voorbije jaren een intensief hervormingstraject gelopen dat ‘de Synodale Weg’ gedoopt werd. Wat begon als een reactie op de misbruikschandalen “bleek al snel een strijdtoneel tegen de leer van de Kerk zelf”, zo schreef het Duitse weekblad Die Tagespost onlangs.

Paus Franciscus en Vaticaanse prelaten hebben dat steeds met argusogen gevolgd en Duitsland ook bij herhaling gewaarschuwd niet te hard van stapel te lopen. De voornaamste steen des aanstoots werd daarbij niet eens gevormd door hete hangijzers als zegenceremonies voor homoseksuelen of het opheffen van het verplichte priestercelibaat, maar door het voornemen van de Duitsers om een permanente ‘Synodale Raad’ op te richten van geestelijken en leken die gezamenlijk over kerkbeleid gaan beslissen.

Rome heeft dat expliciet verboden, en tandenknarsend hebben de Duitse bisschoppen het toen als agendapunt van hun plenaire vergadering afgevoerd om nader ‘broederlijk overleg’ met het Vaticaan af te wachten. Dat overleg is dus vandaag.

2. Waarom is juist zo’n organisatorisch detail als een ‘Synodale Raad’ zo belangrijk voor Rome?

Nou, het is welbeschouwd meer dan een organisatorisch detail. De hamvraag onder alle theologische en kerkrechtelijke haarkloverijen is: wie heeft het uiteindelijk voor het zeggen? Zo’n Synodale Raad zou meer dan een adviesorgaan zijn, maar nadrukkelijk ook beslisbevoegdheid hebben.

Dat gaan lijnrecht in tegen het sacramentele zelfverstaan van de katholieke Kerk, waarin de uiteindelijke beslisbevoegdheid altijd bij de bisschoppen ligt als rechtstreekse opvolgers van de apostelen, en de bisschop van Rome (de paus dus) als ‘eerste onder de gelijken’.

3. Maar is de paus niet juist vóór meer inspraak van gewone kerkgangers? Daar ging de laatste bisschoppensynode in Rome toch ook over?

Zeker, maar Franciscus heeft ook altijd beklemtoond dat synodale overleggen géén parlementaire democratie zijn. Waar de paus op aandringt, is dat kerkelijke gezagdragers altijd goed luisteren naar wat er leeft in hun gemeenschappen.

Priesters en leken, mannen en vrouwen, ook mensen buiten en ‘aan de randen’ van de kerkgemeenschap moeten hun stem kunnen laten horen, en een wijze bisschop luistert daar zorgvuldig en oprecht naar, legt adviezen niet lichtzinnig naast zich neer. Maar de bisschop is uiteindelijk wél degene die de knoop moet doorhakken. In dat opzicht wijkt de paus geen millimeter af van twee millennia kerkelijke traditie.

4. Wat valt er te verwachten van het gesprek vandaag?

Ongetwijfeld wordt het een beleefde uitwisseling van perspectieven, waarvan beide partijen achteraf zullen zeggen dat het erg constructief en broederlijk was. Maar of er veel verandert in de standpunten is maar de vraag.

Rome zal vermoedelijk zeggen: het is kiezen of delen. Zet je de Synodale Raad voort, dan plaats je jezelf de facto buiten de wereldkerk. Met die boodschap zullen de Duitse bisschoppen terug naar huis moeten. Zij hebben altijd benadrukt dat ze geen kerkscheuring willen, en dat die er ook absoluut niet zal komen.

Maar zeker onder progressieve leken, die zich in de door kerkbelasting steenrijke Duitse Kerk konden verenigen in machtige organisaties, wordt een schisma helemaal niet zo gevreesd, daar wordt zelfs dreigend op gezinspeeld.

De Duitsers zijn tamelijk dictatoriaal in het eisen van meer democratie. Voor hen is een Synodale Raad niet onderhandelbaar, en ze stellen zich onverzoenlijk – om niet te zeggen: ronduit arrogant – op. “Zoals ik het Vaticaan en zijn ongelooflijke inertie en bekrompenheid zie, is de enige manier om vooruit te komen het creëren van een fait accompli”, zijn veelzeggende woorden van de voormalig voorzitter van de lekenbond ZdK Thomas Sternberg.

Dus ja, het zal kiezen of delen worden voor de Duitse bisschoppen: ze zullen of de macht van de leken moeten inperken, of een schisma voor lief moeten nemen.