Paus Franciscus geeft meer interviews dan al zijn voorgangers bij elkaar, maar lastige vragen krijgt hij vrijwel nooit. Zijn mediastrategie blijkt verrassend gewiekst, al zijn het hoofdzakelijk journalisten zelf die het hem makkelijk maken.

In 2010 werd de Amerikaanse politica Sharron Angle heel even een nationale sensatie. Toen ze in een tv-interview haar beklag deed over negatieve media-aandacht, sprak ze de onsterfelijke zin uit: “Ik zou willen dat de pers vragen stelt die ik wil beantwoorden.”

Angle mag zichzelf daarmee dan wel voor gek hebben gezet, maar haar PR-model, waarbij ze situaties wil creëren waarin ze alleen wenselijke persvragen krijgt, is er een die elk publiek figuur waarschijnlijk nastreeft. En het moet gezegd worden: paus Franciscus heeft dat tot kunst verheven.

‘Veel te doen’

Laatst demonstreerde hij dat weer in een interview voor de Italiaanse publieke omroep. Zijn gesprekspartner was Gian Marco Chiocci – geen Vaticaankenner, wel een journalistieke veteraan. Toen het gesprek – op aansturen van Franciscus – op het onderwerp van seksueel misbruik door geestelijken belandde, gaf de paus eerst aan dat zijn voorganger Benedictus veel stappen heeft gezet, maar dat het werk nu verdergaat. “Misbruik, in welke vorm dan ook, mag niet worden getolereerd.”

Vervolgens vroeg Chiocci of er nog veel te doen was op dat vlak. De paus antwoordde bevestigend: “Ja, er zijn nog dingen te doen. Er zijn veel onrechtvaardigheden.”

Marko Rupnik

Op dat moment maakte Chiocci een journalistieke misser van formaat: hij veranderde van onderwerp. De meest voor de hand liggende vervolgvraag zou namelijk zijn geweest: “Heilige Vader, gezien wat u net zei over de strijd tegen misbruik; waarom duurde het zo lang voordat u in actie kwam in het geval van Marko Rupnik, en heeft u spijt van de manier waarop u de situatie heeft aangepakt?”

Rupnik is natuurlijk de Sloveense kunstenaar-priester die afgelopen zomer uit de jezuïetenorde werd gezet na beschuldigingen van langdurig seksueel, psychologisch en spiritueel misbruik van ongeveer 25 volwassen vrouwen. Critici hebben Franciscus beschuldigd van wispelturigheid in zijn aanpak van die kwestie.

Franciscus heeft misschien goede redenen voor zijn handelswijze, waaronder zijn recente beslissing om de verjaringstermijn te schrappen om vervolging van Rupnik mogelijk te maken, wat hij aanvankelijk niet had gedaan. We zullen echter nooit weten wat die redenen zijn totdat iemand ernaar vraagt, wat het ontbreken daarvan in dit interview extra jammer maakt.

Consistent patroon

Dit is een consistent patroon in interviews met paus Franciscus. Hij doet algemene uitspraken over belangrijke zaken, maar wordt niet onder druk gezet om uit te leggen hoe zijn standpunten van toepassing zijn op specifieke gevallen.

Voor een deel is dat het gevolg van de eerbied die interviewers hebben voor religieuze leiders, die geen gewone publieke figuren zijn. Ook weten journalisten dat de paus hun een grote dienst bewijst met een interview; ze willen hem dan ook niet in verlegenheid brengen.

Deels heeft het waarschijnlijk ook te maken met het feit dat veel journalisten paus Franciscus zien als een morele held. Ze voelen een begrijpelijk instinct om niet aan de stoelpoten van die held te zagen met lastige vragen.

Precedent voor openheid

Paus Franciscus probeert in zijn interviews een dialoog aan te gaan met de hele wereld, niet alleen met katholieke ingewijden. Daarom kiest hij vaak journalisten van wie hij weet dat ze niet aan kerkelijke haarkloverij doen. Het mag ook gezegd worden dat paus Franciscus méér interviews heeft gegeven dan al zijn voorgangers en daarmee een opmerkelijk precedent voor openheid heeft geschapen.

De nieuwigheid van een paus als interviewkandidaat zal vroeg of laat slijten. Daarmee zal ook de ‘Sharron Angle-strategie’ van het stellen van alleen vragen die de paus wil beantwoorden plaats moeten maken voor het robuustere mediaspel van vraag en antwoord. Pas dan kunnen we zeggen dat het klerikalisme, tenminste wat betreft mediarelaties, echt dood is.