Onder de kardinalen die paus Franciscus creëerde en in september zal creëren, zijn opvallend veel religieuzen. Is dat toeval?

Als paus Franciscus op 30 september de laatste nieuwe kardinaal zijn rode hoed opzet, zullen er 137 zijn die te zijner tijd zijn opvolger mogen kiezen. Of eigenlijk 136, merkte vaticanist John Allen van Crux op: de Bengalees Patrick D’Rozario wordt op 1 oktober 80 en verliest dan zijn stemrecht in het conclaaf.

De namen van de 21 nieuwe kardinalen (18 van hen zijn kiesgerechtigd) waren zondag nauwelijks bekend gemaakt, of het grote analyseren begon. Dat is ook logisch: een klein groepje kardinalen bepaalt met de pauskeuze mede de koers van de hele Kerk.

Verrassende en niet verrassende keuzes

Zoals altijd zijn er niet verrassende keuzes: de nieuwe prefect van het Dicasterie voor de Geloofsleer, Victor Fernández, is erbij, net als bisschop Stephen Chow van Hongkong. Evenmin een verrassing onder Franciscus zijn benoemingen ‘in de periferie’, met rode hoedjes voor de bisschoppen van Penang (Maleisië) en Ajaccio (Frankrijk).

Verrassender is de keuze voor Américo Manuel Alves Aguiar en Pierbattista Pizzaballa.

De eerste, volgens Allen “een naaste bondgenoot van Franciscus”, is nog maar hulpbisschop van Lissabon. (Dat met Manuel do Nascimento Clemente nota bene al een kardinaal heeft.) De tweede is de eerste Latijnse patriarch van Jeruzalem in lange tijd die kardinaal wordt. En dat een aartsbisschop van Madrid kardinaal wordt, is op zich geen nieuws, maar de snelheid waarmee dat gebeurt wel: José Cobo Cano werd afgelopen zaterdag pas geïnstalleerd.

‘De paus heeft haast’

Voor waarnemers is deze nieuwe ronde allereerst een teken dat “deze paus haast heeft om dingen voor elkaar te krijgen”, zoals Allen stelt – haast om, zoals pausen doen, op een of andere wijze een ‘erfenis’ vast te leggen.

Dat is in het licht van Franciscus’ hoge leeftijd (86) ongetwijfeld waar. Al voor de nieuwe benoemingen bestond nagenoeg twee derde van het kiescollege (de meerderheid die nodig is om een paus te kiezen) uit door Franciscus gecreëerde kardinalen. Op 30 september wordt hun aandeel verder versterkt.

Wat in de analyses onderbelicht blijft, is dat onder de ‘Franciscuskardinalen’ opvallend veel religieuzen zijn. Wie de deelnemerslijsten van de laatste drie conclaven bekijkt, ziet dat steeds ongeveer 15 procent van de aanwezige kardinalen lid was van een orde of congregatie. Zou er op 30 september meteen een conclaaf gehouden worden, dan is dat gestegen tot 25,5%.

Toeval?

Is dat toeval, of teken van een zekere voorkeur voor religieuzen van een paus die zelf lid is van een orde? Het zou kunnen, maar er is een andere verklaring mogelijk.

Een paar dagen na het consistorie begint in Rome de synode over synodaliteit. ‘Synodaliteit’ – gezamenlijk biddend onderscheiden wat de Heilige Geest te zeggen heeft – ligt deze paus na aan het hart.

Synodaal leven

Hoe dat beter te benadrukken en te verankeren in het leven van de Kerk dan met de hulp van religieuzen? Het leven in veel religieuze gemeenschappen ís immers al synodaal, met zijn gezamenlijke besluitvorming in kapittels en soortgelijke bijeenkomsten. ‘Een beetje meer van dat graag’, zou de paus gedacht kunnen hebben.