Door schaalvergroting moeten Limburgse parochies hun vitaliteit en missionair elan hervinden. In zijn Beleidsbrief 2020 schrijft bisschop Harrie Smeets van Roermond dat hij daarover harde afspraken wil maken met parochiebesturen.
Een nieuwe weg slaat Smeets niet in. Maar na precies twee jaar kennismaken, oriënteren, wennen aan elkaar, lijkt de nieuwe bisschop van Roermond wel tegen de Limburgse parochies te zeggen: “Tot zover de beleefdheden, aan het werk nu.”
En werk ligt er genoeg in het meest zuidelijke bisdom. Limburg is, net als Noord-Brabant, een provincie waar de volkskerk nog lang prima gefunctioneerd heeft. De tijd van elke dorp, zelfs elke buurt en elk gehucht z’n eigen parochiekerk, is daar nog niet eens zo heel lang geleden.
“Van een volkskerk – of misschien beter gezegd: een servicekerk – zijn we een keuzekerk aan het worden”
Tweet dit!
Dat wil echter niet zeggen dat de erosie van het geloofsleven aan het ‘katholieke zuiden’ voorbij is gegaan – eerder het tegendeel. De kerken lopen er misschien wel sneller leeg, de kerkbetrokkenheid van katholieken is er lager dan boven de rivieren. Maar parochiefusies en kerksluitingen, daar wilde men lange tijd niet aan.
Met als gevolg dat de financiële lasten voor de ‘blijvers’ steeds groter werden. Uit eerder onderzoek van Katholiek Nieuwsblad bleek ook dat het aantal deelnemers aan de jaarlijkse actie Kerkbalans in Limburg sneller terugloopt (-30,8%) dan de totale opbrengsten (-18,7%). Met andere woorden: de nu nog actieve Limburgse parochianen moeten steeds dieper in de buidel tasten om al die op een veel groter publiek berekende kerkgebouwen open te houden.
“Van een volkskerk – of misschien beter gezegd: een servicekerk – zijn we een keuzekerk aan het worden”, schrijft bisschop Smeets dan ook in zijn beleidsbrief. “Maar de organisatie van onze parochies is in veel gevallen nog afgestemd op het oude model, waarbij als leidraad gold dat je vanaf elke kerktoren de volgende kerk moest kunnen zien liggen.”
Door die leidraad had het bisdom al eerder een streep gezet. Limburg moest toch geloven aan schaalvergroting: parochies moesten nauwer gaan samenwerken, parochiefederaties gaan vormen. De vorige Roermondse bisschop, Frans Wiertz, had daar tien jaar geleden al toe opgeroepen in zijn Blauwdruk 2020, zijn opvolger Smeets had het nog eens onderstreept en hernomen.
Maar dat proces, zo is tussen de regels van het nieuwe beleidsdocument door te lezen, verloopt op z’n zachtst gezegd tamelijk moeizaam. De bisschop signaleert weliswaar “grote vorderingen”, maar “helaas zijn er ook parochies die deze stap nog niet hebben durven zetten of hierin nog niet ver genoeg zijn gegaan.”
En dus voert Smeets de druk op, en stelt een harde deadline: uiterlijk op 31 december 2021 moeten álle parochies in het bisdom Roermond deel uitmaken van een geformaliseerde federatie met één kerkbestuur, één pastoraal team en één financiële exploitatie. Van de ongeveer 300 parochieverbanden die er nu nog zijn in het Limburgse, blijven er dan nog 50 over.
Dat lijkt een erg ambitieus streven om te verwezenlijken in net iets meer dan een jaar tijd. Nog los van de vraag of er in parochies voldoende animo bestaat om nog sneller te gaan lopen, is het ook de vraag of het bisdom zélf die monsterklus aankan.
Een jaar geleden nog kondigde Smeets een grondige reorganisatie van zijn bisdom aan, wat leidde tot gedwongen ontslagen en het afstoten van diverse diocesane diensten. De core business van het bisdom, zo heette het toen, kwam voortaan te liggen op het begeleiden en ondersteunen van parochies bij financieel-economische en juridische kwesties.
Met het verdwijnen van 250 van de 300 parochies zullen er de komende tijd heel wat van dergelijke vraagstukken bij het krapper bezette bisdomskantoor terecht komen.
Uiteindelijk is het bisschop Harrie Smeets niet om dergelijke organisatievraagstukken te doen, zo blijkt ook uit zijn korte en krachtige beleidsbrief, maar om een vitale, missionaire Kerk. Daarmee sluit hij zich volmondig aan bij het refrein dat ook vanuit Rome steeds weer klonk de voorbije jaren: verlies je niet in organisatorische bijzaken, de structuur moet dienend zijn, niet leidend, boven alles moeten plaatselijke kerken de blijde boodschap voorleven en uitdragen.
Ook bisschop Smeets wil die focus helder houden, en dat is een uitstekend streven. De vraag is dan wel: lukt hem dat, als alle complexe fusiedossiers zich opstapelen op zijn bureau? En zal hij voldoende bereidheid en gevoel van urgentie aantreffen in de Limburgse parochies? “Zo doen wij dat hier al jaren” is en blijft immers de taaiste vijand van de missionaire Kerk…
> Meer nieuws uit bisdom Roermond
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
