Het katholiek sociaal denken is wel een van de best bewaarde geheimen van de Kerk genoemd. In een serie interviews brengen we aan de hand van vier kernbegrippen organisaties en mensen voor het voetlicht die dit denken in de praktijk vorm geven. In de vierde aflevering Joany Krijt, voorzitter van het College van Bestuur van MBO Utrecht.

Menselijke waardigheid

“Goed onderwijs is meer dan een goede beroepsopleiding bieden: het is weten wat een student nodig heeft om verder te komen in zijn of haar ontwikkeling. Dat omvat ontwikkeling richting een bepaald vak, maar ook ontwikkeling als mens en, voor wie dat wil, ontwikkeling richting een vervolgopleiding. In mijn ideale wereld kan iedere student dan ook de opleiding van zijn voorkeur kiezen, en zorgen wij als MBO ervoor dat hij een diploma behaalt – wat belangrijker is dan dat diploma. Dan zorgen wij er ook voor dat wie toch iets anders wil leren omdat hij geen baan vindt, modules kan volgen ter omscholing.

Ontwikkeling is geen rechte lijn naar boven. Minister Dijkgraaf van Onderwijs sprak eerder terecht van ‘het kronkelpaadje’. Ik voeg daar nog aan toe dat het überhaupt niet ‘naar boven’ hoeft te zijn: je kunt je ook in de breedte ontwikkelen. De nadruk op mensen naar het hoger onderwijs krijgen, heeft juist mede tot het tekort aan vakmensen geleid.

Nee, in Nederland zitten we inderdaad nog helemaal niet in die ideale situatie, ik ben al erg blij dat er nu over gesproken wordt. Er wordt op dit moment nog veel in termen van maakbaarheid en rendement gedacht: ‘De arbeidsmarkt zit in een crisis, dus hoe leiden we zo snel mogelijk 100.000 technici op?’ Ik vind dat diploma ook heel belangrijk, maar dit ‘spreadsheet-denken’ gaat ten koste van de ontwikkeling van jonge mensen. Hun tijd bij ons is ook een heel belangrijke ontwikkelingsfase die wij zo persoonlijk mogelijk willen maken. MBO Utrecht heeft dan wel vijfduizend studenten, maar wij zijn geen grote opleidingsmachine.

Dit heeft voor mij alles met de menselijke waardigheid te maken, ja, en met de menselijke maat. Rond mijn achttiende las ik boeken van de protestantse schrijver Jan de Hartog over de Amerikaanse Quakers. Wat mij daarin nog altijd aanspreekt, is hun gedachte dat er in ieder mens een stukje van God te vinden is en dat je daarom goed met de ander moet omgaan. Ik ben er absoluut van overtuigd dat ieder mens uniek is en dat je in ieder mens iets van God kunt zien. Dáárom wil ik omzien naar studenten en medewerkers en blijven kijken naar de ander en wat hij nodig heeft. Ook als die ander ‘lastig’ is, want voor lastig gedrag is altijd een reden. Ik vind dat je naast zo iemand moet gaan staan en moet zoeken naar wat diegene drijft.”

Algemeen welzijn

“Ik denk dat wij bij MBO Utrecht een enorme bijdrage leveren aan het algemeen welzijn – onderwijs dient ook de samenleving. Dat vraagt wel dat je keuzes maakt. Als onderwijsinstelling dienen wij een algemeen belang én het individuele belang van mensen, maar het eerste voert de boventoon: het onderwijs is ons gezamenlijke doel.

Zo werkt ons systeem voor 70 procent van de studenten prima. Die andere 30 procent moet ook aandacht krijgen, maar niet ten koste van die 70 %. Wij noemen dit Persoonlijk Leren: het systeem zo inrichten dat ook die 30% het onderwijs krijgt dat bij ze past, zonder afbreuk te doen aan het geheel. Dat wringt soms wel, ja. Ook bij medewerkers werkt dit zo. Als een directeur bijvoorbeeld niet goed functioneert, is dat niet goed voor het onderwijs. Dan moet ik het algemeen belang voor laten gaan en hem in het uiterste geval zelfs ontslaan. Dat kan dan op twee manieren: achteloos, of juist zorgvuldig, met oprechte interesse in die persoon en zijn drijfveren. Ook in zo’n situatie probeer ik te luisteren, ja, want zo iemand is waarschijnlijk zelf ook niet gelukkig: ik heb nog nooit meegemaakt dat iemand niet in een functie paste, maar toch fluitend naar zijn werk ging.

Het gaat mij dus zeker niet alleen om het individu – ik vind het individualisme in onze samenleving problematisch. Mij gaat het om het individu als deel van het geheel. Ik vergelijk het wel eens met het koor in mijn parochie. Daar ben ik maar een van de 25 stemmen. Als we iets nieuws instuderen, oefenen al die stemmen apart en klinkt het nergens naar. Maar komen ze vervolgens bij elkaar, dan ontstaat er iets moois met veel diepgang. Doordat ik altijd ook deel ben van het grotere geheel, wordt de klank vermenigvuldigd. Ik vind dat bij uitstek een katholieke gedachte.”

Solidariteit

“Mijn ouders waren vrijzinnig-protestants, zo ben ik ook opgevoed. Als studente liet ik het geloof wat los, tot ik mijn man leerde kennen, die katholiek van huis uit was. Toen we ons gingen settelen, hebben we bewust gezegd dat we iets met het geloof wilden. We zijn alle kerken in onze woonplaats Oisterwijk gaan bezoeken en bleven hangen in een katholieke parochie. De kapelaan zag ons vaker komen en bezocht ons – toen pas hoorde ik dat ik als protestant eigenlijk niet te communie mocht… Ik heb toen om een traject gevraagd, omdat ik wilde ontdekken wat dat dan inhield. Ik deed dat samen met mijn oudste zus, die ook met een katholiek getrouwd is. (Lachend:) De kapelaan schrok zich wezenloos en schreef aan de bisschop: ‘Ik heb hier twee (!) zussen die graag katholiek willen worden’… We zijn uiteindelijk samen gevormd, in een kleine viering. Dat was een prachtig moment, waarmee ik God heel bewust een plek in mijn leven gaf.

Ik wil dit geloof ook concreet maken. Voor mij is de naastenliefde heel belangrijk, daarin ligt de verbinding tussen geloof en leven. Ik hoop dat die terugkomt in alles wat ik doe, ook in mijn werk: in omzien naar elkaar, in God kunnen zien in de mooie uniciteit van ieder mens. Praktische solidariteit heeft daarbij te maken met dingen kunnen opgeven voor een ander, in het besef dat je het samen doet. De directeurs van onze vier ‘academies’, clusters van opleidingen, zouden bij wijze van spreken allemaal gewoon een kwart van het budget kunnen claimen, ongeacht de daadwerkelijke kosten van een opleiding. Het leverde in het verleden wel eens discussie op, maar ze begrijpen dat dat niet werkt.”

Subsidiariteit

“MBO Utrecht heeft Persoonlijk Leren ingevoerd: wij willen voor iedere student die tegen problemen aanloopt, een passende oplossing kunnen bedenken. Maar het is aan onze opleidingen zelf hoe ze daar vorm aan geven. Het College van Bestuur – mijn collega en ik – geeft aan dat Persoonlijk Leren belangrijk is, de academies richten het naar eigen inzicht in en de docenten gaan in de klassen aan de slag. Om dat laatste draait het, dus dat vraagt van mij dat ik vertrouwen heb in onze mensen, tijd geef en zelf consistent ben. Het is veel gemakkelijker om te zeggen ‘doe maar wat’, of juist: ‘Het staat me niet aan wat je doet, ik grijp van bovenaf in.’ Maar ik ben niet polariserend; bij conflicten heb ik de neiging om allereerst te zeggen: praat met elkaar, probeer elkaar te begrijpen.”

Dit artikel is onderdeel van het project Katholiek Doen i.s.m. Verband van Katholieke Maatschappelijke Organisaties VKMO. Lees hier alle interviews in deze serie.