Hij was een man van stellige meningen, die hij goedmoedig en welbespraakt te berde kon brengen. Geheel onverwacht is gisteren voormalig KN-columnist pater Elias Leyds in zijn woonplaats Oisterwijk overleden.
De laatste keer dat ik pater Elias Leyds uitgebreid sprak, was in de studio van Radio Maria. Ik was daar voor de uitzending van het inmiddels gestopte programma KN Actueel en Elias was er bij toeval ook. Hij was vijf jaar lang priester-directeur geweest van de katholieke radiozender in Den Bosch en bleef ook daarna nog programma’s en podcasts maken.
“Hij stroopte de mouwen van zijn grijze pij op, en kon met een jongensachtige twinkeling in de ogen een boom opzetten over ieder denkbaar onderwerp”
Tweet dit!
Nooit te beroerd voor een praatje voor de microfoon, schoof hij spontaan aan. Hoewel volstrekt onvoorbereid werd het een levendig gesprek. Elias was een man met stellige meningen, maar zeker in persoonlijke discussies bleef hij altijd goedmoedig, hartelijk, welbespraakt. Klein van stuk, maar in zo’n debat niet klein te krijgen.
Frederik Boudewijn Leyds werd op 13 december 1958 geboren in Eindhoven en groeide op in een Nederlands-hervormd gezin. “Ik werd door mijn ouders naar een kostschool in Wales gestuurd”, zo vertelde hij in 2019 in een interview in Katholiek Nieuwsblad. “Daar kwam ik in aanraking met andere religies, waaronder het katholicisme.”
Hij raakte erdoor gefascineerd, en werd vooral gegrepen door auteurs met een radicale inborst, zoals de evangelist Johannes en Johannes van het Kruis – over die Spaanse mysticus kreeg hij een boek aangereikt door een benedictijner monnik.
De kennismaking zou hem zelf ook naar een radicale keuze voeren. Hij zegde in 1987 zijn baan op – na een studie mijnbouwkunde werkte hij bij Shell – en ging op zoek naar een religieuze gemeenschap waarbij hij zich kon aansluiten. “Ik ben eerst bij de karmelieten gaan kijken, maar daar had ik het gevoel dat het een beetje een aflopende zaak was. Ik heb ook mijn licht opgestoken bij de jezuïeten, maar dat was het ook niet.”
“Eenmaal pater koos hij ook niet voor de makkelijke weg”
Tweet dit!
Zijn fascinatie voor de genoemde Johannesen voerde hem toen naar de Broeders van Sint-Jan, een relatief jonge Franse orde met een spiritualiteit geïnspireerd op het Evangelie en de brieven van Johannes.
Zijn noviciaat bracht Elias door op het Franse platteland, met zeventig mannen in een voormalige jeugdgevangenis.
Hij vond er herkenning ondanks onderlinge verschillen. “Het waren mensen die vragen durfden te stellen. Ze kwamen ook overal vandaan. Sommigen hadden in de gevangenis gezeten, anderen waren opgegroeid op een wijnkasteeltje. We moesten wel aan elkaar wennen, maar raakten toch met elkaar verbonden.”
Eenmaal pater koos hij ook niet voor de makkelijke weg. Zo werkte hij zo’n acht jaar als missionaris in Litouwen en vervolgens nog twee jaar in Rusland, in de ruige bergen van de Kaukasus. Hij schreef er uitvoerig over in columns in Katholiek Nieuwsblad.
Zo bloemrijk en liefdevol als zijn beschrijvingen van die streken waren, zo misprijzend en bitter werden gaandeweg zijn observaties over zijn thuisland. Nederland was tijdens zijn verblijf in Litouwen “ongelofelijk veranderd”, zo zei hij in 2006 in KN, het kerkelijk leven veel te lauw voor zijn smaak. “Er bleek niets meer te zijn, alleen nog een handjevol mensen dat nog geloofde.”
Dat pessimisme nam met de jaren alleen maar toe, al maakte hij zich met zijn scherpe pen en gevoel voor humor zeker populair bij vele lezers. Voorjaar 2018 vond hij het echter welletjes geweest, zo liet hij me in een overigens verder ook weer heel hartelijke e-mail weten.
Kerk en wereld, zo schreef hij me, verkeerden in zijn optiek in “een dusdanig ernstige situatie, dat alleen de Godgegeven harde werkelijkheid de mensen nog kan wakker schudden. Wie wil zien zal zien!” Maar: “eigenlijk voel ik ook, dat een column voor mij niet langer een geschikt instrument is om verstand en hart te provoceren en te openen voor andere gedachten.”
In 2020 leek hij een geschikter nieuw instrument te hebben gevonden, in de vorm van het online kanaal EWTN Lage Landen. Pater Elias ging enthousiast en ambitieus van start, maar al snel raakte hij hier ook in een neerwaartse spiraal van verzuring over de in zijn ogen deplorabele staat van Kerk en samenleving.
In zijn geschreven teksten klonk steeds meer boosheid en soms zelfs wanhoop door, maar in persoon bleef hij aimabel. Hij stroopte dan de mouwen van zijn ruim zittende grijze pij op, en kon met een jongensachtige twinkeling in de ogen een boom opzetten over ieder denkbaar onderwerp.
 |
Lees ook
Commentaar: Kerkelijke knokpartij |
Zoals die keer dat ik hem bij Radio Maria trof. In die bewuste uitzending had hij het er nota bene over hoe kerkelijke visies soms keihard kunnen botsen, maar dat dat in feite maar het “ritueel sublimeren van meningsverschillen” is. Hij mocht graag een verbaal robbertje knokken.
Toen kwam voor vriend en vijand volstrekt onverwacht de onheilstijding van zijn overlijden, net 65 jaar oud.
Provinciaal overste van de Broeders van Sint-Jan, Ignatius Maria Ringhofer, bevestigde gisterenavond in een telefoongesprek met KN dat pater Elias Leyds op woensdagochtend 24 januari 2024 dood is aangetroffen in zijn huidige woonplaats, een pastorie in het Brabantse Oisterwijk. Over de doodsoorzaak kunnen de broeders nu nog geen mededelingen doen, in afwachting van lopend onderzoek.
Zijn medebroeders zijn verbijsterd en geschokt. “Ik heb hem vrij recent nog gesproken, hij zat nog vol plannen voor nieuwe activiteiten”, aldus broeder Ignatius Maria, hoorbaar aangedaan. “Een medebroeder zou binnenkort met hem gaan wandelen in de bergen.”
Katholiek Nederland verliest met pater Elias Leyds ontegenzeggelijk een markante figuur, scherpzinnig en intelligent, radicaal en origineel. Voor veel mensen heeft hij bovendien ontzettend veel betekend in de intellectuele vorming en pastorale begeleiding. Dat hij mag rusten in vrede.
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
