Paus Franciscus heeft tijdens zijn angelustoespraak president Poetin opgeroepen om de strijd in Oekraïne te staken. Ook vroeg hij de Oekraïense president Zelenski open te staan voor vredesonderhandelingen.

Het is zeldzaam wanneer de paus specifieke staatshoofden aanspreekt op politieke kwesties: gewoonlijk houdt hij het bij een diplomatiekere oproep aan ‘alle betrokken partijen’. Des te bijzonder is het daarom dat paus Franciscus tijdens zijn angelustoespraak van afgelopen zondag een oproep aan Poetin en Zelenski deed om de oorlog in Oekraïne te beëindigen.

Paus Franciscus gaf aan dat zijn toespraak bij uitzondering niet over een religieus thema zou gaan, maar dat hij het enkel over de oorlog in Oekraïne ging hebben. “Ik roep de president van de Russische Federatie op om de cyclus van geweld en dood te doorbreken, ook voor het welzijn van zijn eigen volk”, zei de paus. Met deze oproep heeft hij voor het eerst expliciet over Poetins rol in de oorlog gesproken.

‘Onbeschrijflijk leed’

“Bepaalde acties zijn niet te rechtvaardigen”, sprak de paus, die het “angstwekkend” noemde dat mensen de topografie van Oekraïne leren kennen aan de hand van namen als Boetsja, Marioepol en Zaporizja, “wat plaatsen van onbeschrijflijke angst en leed geworden zijn”. Deze drie steden hebben geleden onder zware beschietingen en belegering door de Russen. In Boetsja, een voorstad van Kiev, blijken burgers het slachtoffer te zijn geworden van marteling, verkrachting en executies.

Ook hekelde de paus het feit dat nucleaire dreiging opnieuw de kop op heeft gestoken. “Dat is absurd”, vindt de paus. Op 21 september kondigde president Vladimir Poetin een opschaling van de oorlogsinspanningen aan. In zijn bericht, dat per televisie in Rusland werd uitgezonden, dreigde hij ook met de inzet van kernwapens.

“Ook doe ik een vertrouwensvolle oproep aan de president van Oekraïne om open te staan voor serieuze vredesvoorstellen”, vervolgde paus Franciscus. Daarin onderscheidt paus Franciscus zich van andere wereldleiders: niet alleen roept hij Poetin ter verantwoording als agressor, maar ook houdt hij een pleidooi voor verzoening – waar twee partijen voor nodig zijn. De paus herhaalde ook zijn oproep voor een onmiddellijk staakt-het-vuren.

‘Vastgevroren’ betrekkingen

De woorden van paus Franciscus zullen waarschijnlijk op weinig begrip van de Russisch-orthodoxe Kerk kunnen rekenen. De Russische patriarch Kirill staat vierkant achter de oorlogsinspanningen; vorige week nog zei hij tegen Russische soldaten dat hun zonden vergeven zullen worden als ze op het slagveld sneuvelen.

Afgelopen weekend werd metropoliet Antonij, de tweede man van de Russisch-orthodoxe Kerk, geïnterviewd door Rossija 24, de tv-zender van de staat. In dat interview erkende hij dat de betrekkingen tussen zijn Kerk en het Vaticaan “zo goed als vastgevroren zijn”. Dat meldt de Duitse nieuwssite Katholisch.de.

De paus en Kirill

Antonij legde de schuld van die moeizame verhoudingen volledig bij het Vaticaan: hij vindt dat wat de paus en andere katholieke geestelijken over Rusland en Oekraïne gezegd hebben “totaal niet bijdraagt aan verdere samenwerking tussen de Russisch-orthodoxe Kerk en de katholieke Kerk”.

Ook beklaagde Antonij zich over het videogesprek dat de paus en Kirill afgelopen mei met elkaar voerden. De paus heeft zich daarover volgens de metropoliet “volkomen ontoelaatbaar” uitgedrukt en de gebeurtenissen “op karikaturale wijze naverteld”. Tegenover de Italiaanse krant Corriere della Sera vertelde de paus dat Kirill aan het begin van die videoconferentie twintig minuten de tijd nam om een lijst rechtvaardigingen voor de oorlog voor te lezen.

In juni zouden paus Franciscus en Kirill elkaar mogelijk ontmoeten in Jeruzalem. Het Vaticaan trok echter de stekker uit dat plan om geen “dubbelzinnig signaal” af te geven. De religietop in Kazachstan van afgelopen september beloofde mogelijk een tweede kans op een ontmoeting. Ook daar troffen de kerkleiders elkaar niet, omdat Kirill afwezig was. Paus Franciscus en metropoliet Antonij hebben elkaar daar volgens Katholisch.de wel kort gesproken, maar over de inhoud van dat gesprek is niets bekend.