Kardinaal Joseph Zen werd vorige week door de autoriteiten in Hongkong opgepakt. Hij is weliswaar voorlopig op borgtocht vrij, maar de arrestatie kan grote gevolgen krijgen voor de verhouding tussen Beijing en de Heilige Stoel.
Voor de Russische inval in Oekraïne was er nog een kleine kans dat Moskou er uiteindelijk in zou slagen te betogen dat de grieven jegens Kiev en het streven naar autonomie van de Russischsprekende bevolking in Oost-Oekraïne legitiem waren.
Zodra Poetin echter de voorkeur gaf aan macht boven overredingskracht, was die kans verkeken. Niet alleen werkt het offensief militair gezien averechts, het heeft ook immense wereldwijde steun voor Oekraïne teweeggebracht. Hieruit blijkt maar weer dat harde macht vaak de vijand is van zachte macht, waardoor je vijand soms in een martelaar verandert en jijzelf in de slechterik.
Na de arrestatie, vorige week, van de negentigjarige kardinaal Joseph Zen weten ze dit in China nu ook. Zen werd opgepakt wegens vermeende schendingen van de veiligheidswet van Hongkong, concreet: “samenspanning met buitenlandse strijdkrachten”.
Als China had opgelet, had het gemerkt dat Zen de laatste jaren in Rome steeds verder gemarginaliseerd was geraakt. Dit kwam door zijn felle kritiek op de afspraken tussen het Vaticaan en China, maar ook vanwege zijn steeds hechtere banden met andere critici van Franciscus, in het bijzonder de Italiaanse aartsbisschop Viganò.
Zen reisde in oktober 2020 naar Rome in een poging Franciscus’ keuze voor een nieuwe bisschop van Hongkong te beïnvloeden. Maar de kardinaal kreeg het niet voor elkaar de paus te ontmoeten, feitelijk werd hij buitengesloten. Dit werd nog maar eens bevestigd toen het Vaticaan de China-deal verlengde, ondanks Zens uitdrukkelijke bezwaren.
Je mag er daarom redelijkerwijs vanuit gaan dat als China niet had ingegrepen, Zen waarschijnlijk van ondergeschikt belang zou zijn gebleven voor het pauselijk beleid. Hij zou dan enkel nog aanzien hebben genoten in zeer conservatieve kringen die op verschillende vlakken een appeltje te schillen hebben met deze paus. Beijing zou kortom niet veel te vrezen hebben gehad, althans wat Rome betreft.
Maar nu kan Franciscus het zich niet veroorloven om Zen te negeren. Zijn arrestatie (en wat er nog op volgt) zal waarschijnlijk wereldwijd sympathie en activisme opwekken voor de kardinaal. Het Vaticaan zei vorige week al snel dat “de Heilige Stoel het nieuws van de arrestatie van kardinaal Zen met bezorgdheid heeft ontvangen, en de ontwikkeling van de situatie met grote aandacht volgt”.
“Paus Franciscus kan het zich niet langer veroorloven om kardinaal Zen te negeren”
Tweet dit!
Benedict Rogers van Hong Kong Watch noemde de arrestatie “ongelooflijk afschuwelijk”. En de voormalig Amerikaans ambassadeur voor godsdienstvrijheid, Sam Brownback, zei dat de Chinese Communistische Partij “een nieuw dieptepunt” had bereikt.
Als Beijing de aanklacht doorzet, vormt dit soort reacties de opmaat naar een wereldwijde campagne, waarin katholieke leiders op alle niveaus zich gedwongen zullen voelen om actie te ondernemen.
Wat hun persoonlijke grieven tegen bepaalde bisschoppen ook mogen zijn, katholieken over de hele linie vinden het niet prettig dat bisschoppen na schijnprocessen achter de tralies belanden, enkel en alleen vanwege hun politieke overtuigingen.
Zen zal door zijn arrestatie zeker aan moreel gezag winnen en een grotere stem worden in het wereldwijde katholieke debat. Als hij vandaag naar Rome zou reizen, is het ondenkbaar dat de paus geen tijd voor hem heeft.
Maar de affaire kan ook tot grotere druk op het Vaticaan leiden om het hele China-beleid te heroverwegen, vooral als Beijing de kardinaal daadwerkelijk schuldig bevindt. Als de arrestatie van een kardinaal China’s manier is om rekening te houden met het Vaticaan, zou men zich daar kunnen gaan afvragen: wat heeft de overeenkomst met China precies opgeleverd, dat het rechtvaardigt dat een aanzienlijke mate van controle over de benoeming van bisschoppen in het land is weggegeven?
Critici, onder wie Zen zelf, zeggen vaak dat het Vaticaan China gewoon niet begrijpt. De arrestatie van de kardinaal lijkt echter aan te tonen dat China het Vaticaan, en de Kerk in het algemeen, ook niet begrijpt. (Vertaling Susanne Kurstjens)
> KN Dossier Kerk & China: www.kn.nl/china
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
