Een wisseling van de wacht bij de KRO-NCRV: oudgediende Wilfred Kemp draagt de leiding van de katholieke programma’s van de omroep over aan Stijn Fens. Ondanks politieke en maatschappelijke tegenwind merken ze beiden dat daar nog altijd draagvlak voor is – bij kijkers en luisteraars, maar ook binnen de eigen organisatie. “De religiestress is gelukkig wel verdwenen.”
Voor wie er niet vaak komt, kan het enorme KRO-NCRV-complex aan de ’s-Gravelandseweg in Hilversum een doolhof zijn. Wilfred Kemp leidt zijn gasten echter zwierig en routineus door gangen en poorten, trappen en liften.
In zijn kielzog loopt Stijn Fens, nog wat onwennig. “Het is heel gek”, vertelt hij. “Ik heb hier lang gewerkt, maar het is hier tegelijkertijd bekend én weer helemaal nieuw. Zo heb ik geen idee waar we nu zijn”, lacht hij als we neergestreken zijn in een gespreksruimte op de verdieping waar ook de redactie levensbeschouwing gevestigd is.
Er is ook veel veranderd in die ruim tien jaar dat hij weg was. Niet alleen het gebouw onderging een metamorfose; de katholieke KRO fuseerde in 2014 met de protestantse NCRV, twee jaar later ging ook de omroep RKK – zeg maar de zendtijd van de rooms-katholieke bisschoppen – formeel helemaal op in deze fusie. De levensbeschouwelijke programmering verdween niet, maar kreeg wel een andere, minder expliciete plek, en is hoe dan ook nooit onomstreden geweest in het publieke omroepbestel.
Oudgediende Wilfred Kemp maakte het allemaal mee. “Om maar een voorbeeld te noemen: toen ik in 1994 bij de omroep kwam, was er nog ieder jaar een kerstviering voor het personeel. Dat was toen nog echt een katholieke Mis. Nou, dat is nu niet meer. Zeker na de fusie met de NCRV is dat op zich ook wel begrijpelijk. Maar er is wel nog steeds een soort viering. Ik ben dirigent van het personeelskoor en vind het wel belangrijk dat tijdens die viering op z’n minst het kerstverhaal uit Lucas 2 wordt gelezen.”
Natuurlijk hebben de KRO en de NCRV aan elkaar moeten wennen, maar inmiddels is er van de oude confessionele ‘bloedgroepen’ toch weinig meer merkbaar, zegt Kemp. Maar wat vooral ook afnam is de aversie tegen geloof bij sommige collega’s. Kemp: “Dat vind ik heel prettig om te merken. Met name oudere collega’s hadden in het verleden nogal eens last van religiestress. Die wilden dan graag afstand nemen van hun eigen religieuze verleden, en keken met argwaan naar de collega’s van de afdeling godsdienst.”
“Daar is niets meer van te merken. Juist bij de jongere collega’s zie ik dat er heel veel interesse is.” Als voorbeeld noemt Kemp een oproep die hij deed om mee te gaan naar Rome met Pasen, om mee te helpen met het versieren van het Sint-Pietersplein met bloemen voor het Urbi et Orbi. “De animo was groot, zeker ook bij jonge collega’s, en lang niet allemaal van de afdeling levensbeschouwing.”
Het is dan ook met een gerust hart dat Wilfred Kemp begint met het afbouwen van zijn werkzaamheden. Hij is 63 en vindt het tijd om rustiger aan te gaan doen. Hij werkt nog maar één dag per week bij de KRO-NCRV, en kan de spreekwoordelijke krenten uit de pap kiezen – zoals het presenteren van het NPO Klassiek-radioprogramma Tussen hemel en aarde op de zondagochtend.
Ook blijft hij dit jaar nog het commentaar doen tijdens de zegen Urbi et Orbi. Maar het leiden van het ‘katholieke’ team, de eindredactie van de katholieke programmering: dat laat hij voortaan graag over aan een ander.
Die ander is dus Stijn Fens (58), die per 1 april als eindredacteur katholieke programmering aan de slag gaat. En daarmee dus terugkeert op zijn oude honk: tot 2012 werkte hij al intensief met Kemp samen aan programma’s als Kruispunt, Tussen Hemel en Aarde en Soeterbeeck, maar zegde toen de omroep vaarwel voor de schrijvende journalistiek.
“Rome is een soort natuurlijke plek waar je gaat nadenken over de zin en onzin van het leven”
Tweet dit!
Sinds 2015 was hij redacteur geestelijk leven bij dagblad Trouw, en als columnist bovendien een breed gewaardeerde duider van alles wat er zich afspeelde in de katholieke wereld.
In die hoedanigheid, zegt Fens, zag hij zichzelf soms “als een correspondent buitenaards leven. Dat buitenaardse leven is dan het leven van de katholieke Kerk. En mensen waardeerden dat hoor, heel veel lezers en collega’s zijn zelfs zeer geïnteresseerd in buitenaards leven en aliens. Maar ze zijn tegelijkertijd blij dat ze zelf op de aarde wonen. En vinden het fijn dat iemand dat voor ze covert.”
Met enige weemoed neemt hij afscheid van Trouw, maar, zegt hij stellig: “Je moet altijd weggaan als mensen zeggen: ‘Wat jammer’. Met mijn column zou ik sowieso gestopt zijn, want dat was gewoon wel mooi geweest na bijna tien jaar. Daarbij: schrijven is een eenzame bezigheid. Ik weet nog dat ik een keer in Lourdes was voor de krant. Ik stond daar op het plein om mensen te interviewen, en dacht: nou, dat is makkelijk, geen camera neer te zetten, geen gedoe… Maar je bent er wel alleen.”
Heel anders was dat toen hij in 2022 met een klein team voor de KRO-NCRV een documentaire mocht maken over paus Adrianus VI, waarvoor hij onder meer Rome reisde. “Daar heb ik eigenlijk de lol van het samen tv maken weer teruggekregen”, vertelt Fens.
Méér mooie inhoudelijke televisie maken zoals die Adrianus-documentaire, dat is zeker zijn ambitie, beaamt Fens. Hij mag er nog niet te veel over zeggen, maar laat wel doorschemeren dat een vervolg zelfs al in de maak is – een nieuwe documentaire “over een historisch onderwerp waarin Nederland én Rome een rol spelen”.
Want ja, Rome, dat blijft iets magisch, zo weten de beide journalisten uit ruime ervaring. Kemp bezocht de Eeuwige Stad tientallen keren, voor het Urbi et Orbi natuurlijk, maar ook voor het programma Kerst/Pasen in Rome waarin hij met bekende Nederlanders door de stad wandelde. Alle gasten waren onder de indruk, vertelt Kemp, ongeacht of ze zelf katholiek waren.
“De eeuwigheid, de tijdloosheid voel je daar. Het is ook een soort natuurlijke plek waar je gaat nadenken over de zin en onzin van het leven. Ook de katholieke traditie maakt steevast indruk. Iedereen benoemde dat het zo opvallend is dat het geloof daar op straat ligt, waar het bij ons zo achter de voordeur wordt gehouden.”
“Rond Rome hangt iets van een mysterie dat iedereen fascineert”, vult Fens aan. “Ik interviewde ooit voor Trouw Paul Witteman, die toch openlijk afstand heeft genomen van het katholieke geloof. Maar bij hem thuis in de boekenkast zag ik een Mariabeeldje staan. Toen ik ernaar vroeg, zei hij dat hij dat in Rome gekocht had.”
“Wilfred heeft heel wat mensen binnengeleid in die wonderlijke wereld van het katholicisme, en die zijn er heus niet slechter van geworden”
Tweet dit!
“‘Bij iedereen die rooms is opgevoed ’, zei hij, ‘zit nog altijd een magneetje van vroeger dat probeert dingen uit jouw brein te trekken. Om jou maar te zeggen: ‘Je hoort hier, je hoort bij deze club.’ Als je in Rome loopt, dan werkt alles mee om die magneet harder te laten werken.’ Dat vond ik mooi om te horen.”
Maar ook tijdens Romereizen die hij de afgelopen jaren met veelal protestantse Trouw-lezers maakte, bespeurde hij eenzelfde fascinatie. “Zeker, er is ook wel eens een dominee weggerend uit de Sint-Jan-van-Lateranen terwijl hij uitriep: ‘Ik word gek van al die krullen! Waar is Jezus Christus?’ En dan zei ik: ‘Nou, daar en daar en daar…’”
“Maar als we dan op de laatste dag op audiëntie gingen bij de paus, dan veranderden al die protestanten opeens in zeer bevlogen pelgrims, die op stoelen klimmen om foto’s te nemen en de paus dolgraag een hand willen geven.”
Zijn vrije functie van ‘redacteur buitenaards leven’ geeft Fens dus welbewust op om weer op het oude Roomse KRO-nest terug te keren. Daar komt hij niet binnen met het idee dat hij alles helemaal anders gaat doen, zo vertelt hij. Hij wil vooral gestaag voortbouwen op het katholieke programma-aanbod dat onder leiding van Kemp zijn huidige vorm kreeg; met vaste waarden als de eucharistieviering en Het Geloofsgesprek, een journalistiek programma als Kruispunt (dat Fens graag op een betere tijd uitgezonden zou willen hebben, “wat het verdient”), en ook online uitingen als de Kloostercast en de katholieke encyclopedie.
“Wilfred is, naast gewoon een hele goede interviewer en commentator, ook een perfecte gastheer voor de KRO-NCRV en de katholieke wereldkerk”, zo prijst Fens zijn voorganger. “Hij heeft daarmee toch heel wat mensen binnengeleid in die wonderlijke wereld van het katholicisme. En die mensen zijn er heus niet slechter van geworden.”
De spannende vraag is: in hoeverre wordt de meerwaarde daarvan binnen Hilversum en ook in politiek Den Haag gezien? Kan een nieuw kabinet – vanuit een afkeer van de publieke omroep en/of religie in het publieke domein – niet zomaar een streep trekken door de levensbeschouwelijke programmering?
“Zeker”, beaamt Kemp, “dat risico bestaat natuurlijk altijd. Toen de omroep RKK en de andere kleine confessionele zenders verdwenen in 2016, waren we er ook niet gerust op dat die programmering veilig was bij de grote omroepen. Toen hebben wij, in navolging van de cultuursector, een lobby gevoerd in Den Haag om de NPO te dwingen om garant te staan voor de levensbeschouwelijke programmering. Dat is toen gelukt, de omroepen moeten nu 13 miljoen euro per jaar besteden aan expliciete levensbeschouwing. Dat zou de NPO liever anders willen, zij zien het toch als een verplichte winkelnering.”
“Dus zeker, in een nieuwe politieke constellatie kan die regeling ook zomaar op de schop gaan. Maar wat me geruststelt, is dat er inmiddels binnen de KRO-NCRV zelf veel meer draagvlak is voor de levensbeschouwelijke programmering dan vroeger. Ook onze mediadirecteur hoorde ik in een toespraak zeggen: jongens, levensbeschouwing is een van onze pijlers, daarmee kunnen we ons onderscheiden van andere omroepen. Zulke geluiden waren tien jaar geleden ondenkbaar, toen was religie toch een beetje het stiefkindje.”
“Ik ben blij dat Wilfred dat zegt”, reageert Fens. “Ik heb zelf ook de indruk dat het een andere plek heeft dan vroeger. In gesprekken die ik voor mijn aanstelling met mensen hier voerde, merkte ik dat ook direct. Religie is niet iets dat we ‘erbij’ doen, het zit echt verankerd in het DNA van deze omroep.”
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
