“Redelijk stabiel” heten de Nederlandse parochiefinanciën te zijn. Maar dat is toch echt een stabiel neerwaartse trend. Nu de Actie Kerkbalans dit weekend van start gaat, mogen we ons de vraag stellen: kan katholiek Nederland niet wat ambitieuzer zijn?
Zowaar, een stijgende lijn! Zo vaak zie je die niet meer in grafieken met betrekking op het kerkelijk leven in Nederland. Toch zagen we er een in cijfers die de rooms-katholieke Kerk in Nederland afgelopen december publiceerde op haar officiële website, over de opbrengsten uit de jaarlijkse Actie Kerkbalans en andere parochie-inkomsten. In het bijgevoegde tabelletje voor de rooms-katholieke Kerk zagen we de totale landelijke Kerkbalans-opbrengsten plots stijgen van nog geen 27 miljoen in 2021 naar dik 38 miljoen euro in 2022.
Om de feestvreugde maar meteen te bederven: die stijgende lijn geeft een vertekend beeld. Want wie beter kijkt, ziet dat het historische lage totaalbedrag van 2021 te wijten is aan ontbrekende informatie. De bisdommen Haarlem-Amsterdam, Breda en Roermond leverden geen cijfers aan voor 2021, waardoor het totaal fors lager uitpakte.
Kijken we naar de ontwikkeling bij de bisdommen die wel cijfers over beide jaren verstrekten, dan wordt het beeld vertrouwder. Lees: de welbekende dalende lijn. Met uitzondering van het bisdom Groningen-Leeuwarden: daar noteerde men een stijging van 4,8 procent. Maar verder: een daling van 3,8 procent voor het bisdom Rotterdam, min 4,5 procent voor het aartsbisdom Utrecht. Het bisdom Den Bosch spant de kroon met een daling van liefst 8,6 procent.
Tezamen noteren de vier bisdommen waarvan we de cijfers kennen een verlies van net iets minder dan vier procent. Daarmee lijkt het verlies te passen in de dalende trendlijn van de laatste decennia. Al jaren is er sprake van een jaarlijkse daling van tussen de drie en vier procent – de kerkprovincie zelf houdt het overigens op 3,6 procent.
Met de kanttekening dat we dat niet goed kunnen controleren, want er ontbreekt dus informatie. En niet alleen voor het jaar 2021; over de jaren ervoor is helemaal niets naar buiten gebracht. Het voorlaatste persbericht van de kerkprovincie over de inkomsten dateert van 2019, en dat betrof de resultaten van 2017. Dat betekent dat de jaren 2018, 2019 en 2020 geheel ontbreken in de gepubliceerde overzichten, en 2021 deels. Naar het precieze effect van de coronajaren op de kerkelijke financiën blijft het dus gissen.
In plaats van financiële rapporten werden er in die jaren door de Actie Kerkbalans allerlei onderzoeken naar buiten gebracht over de ervaring van kerkgangers. Enquêtes waaruit steevast bleek dat wij de Kerk heel belangrijk vinden met z’n allen, maar over de opbrengsten geen woord.
Het lijkt erop dat een slimme marketingjongen heeft gezegd: “Vermoei de mensen maar niet meer met sombere berichten over teruglopende inkomsten; focus liever op het positieve.” Daar is wat voor te zeggen, maar die ‘onderzoeken’ zijn daardoor toch vooral PR-foefjes.
Desgevraagd spreekt Anna Kruse, woordvoerder van het SRKK (Secretariaat Rooms-Katholiek Kerkgenootschap), tegen dat het om een marketingtruc gaat. Volgens haar is er een meer pragmatische verklaring voor de ontbrekende jaren. Er is in 2019 door de Interkerkelijke Commissie Geldwerving (ICG), het bestuur van Actie Kerkbalans, besloten om weer terug te gaan naar gelijktijdige en gezamenlijke publicatie van de opbrengstcijfers van alle aangesloten kerkgenootschappen.
“Protestanten geven ruim vier keer zo veel aan Kerkbalans dan katholieken”
Tweet dit!
“Het heeft echter geruime tijd geduurd voordat er overeenstemming was over welke cijfers dan precies gepubliceerd zouden worden”, aldus Kruse. “Er zat daarin verschil tussen de grootste kerkgenootschappen, de RKK en de PKN. De PKN ging bijvoorbeeld uit van cijfers gebaseerd op toezeggingen en de RKK juist van eindopbrengsten.”
Voor het eerst zijn er dit jaar weer cijfers gepubliceerd van de rooms-katholieken, protestanten en oud-katholieken. Daarbij is gekeken naar de daadwerkelijke opbrengsten, dus niet de toezeggingen. Het is de bedoeling dat er later in 2024 weer cijfers worden gepubliceerd over 2023, bevestigt Kruse, maar de cijfers van 2018 tot en met 2020 ontbreken dus.
Nemen we de collecteopbrengsten erbij, dan zijn de financiën van de katholieke en protestantse kerkgemeenschappen “redelijk stabiel”, zo meldt het recente persbericht.
Twee grote verschillen tussen de katholieken en protestanten springen echter in het oog. Allereerst het enorme absolute verschil in inkomsten. Hoewel de RKK op papier het grootste kerkgenootschap van Nederland is, gaven leden van de PKN tezamen dik 171 miljoen euro aan Kerkbalans – ruim een viervoud van wat de katholieken gaven dus. Dat protestanten (veel) meer geven aan Kerkbalans dan katholieken, is overigens al jaren een bekend feit.
Maar ook valt op dat de meerjarenlijn van de PKN veel vlakker en stabieler is. Met een belangrijk betekenisverschil: bij protestanten betekent ‘stabiel’ ongeveer gelijkblijvend, bij katholieken is het ‘stabiel neerwaarts’. We kunnen ons als katholieken daarbij ook niet geheel achter teruglopend kerkbezoek en parochiefusies verschuilen, want die tendens zie je bij de PKN ook.
Wij katholieken zijn wat gewend geraakt aan die dalende lijnen. Maar we hoeven ons daar helemaal niet bij neer te leggen. Als we ons tussen alle synodale gesprekken ook eens realiseren dat we in financiële zin altijd ‘samen op weg’ zijn, en dus samen verantwoordelijk voor een financieel gezonde parochie, is ook bij katholieken echt nog wel een stijgende lijn mogelijk.
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
