China is het hoofdpijndossier van de Vaticaanse diplomatie. Ondanks Chinese stuursheid blijft paus Franciscus aansturen op contact: dat is in zijn optiek de beste bescherming die hij Chinese gelovigen tegen vervolging kan bieden.
De Chinese overheid had katholieke gelovigen uitdrukkelijk verboden om aanwezig te zijn bij het bezoek van paus Franciscus aan buurland Mongolië. Toch waren er naar schatting zo’n 170 Chinese katholieken aanwezig, waarvan de meesten incognito.
Een journalist van Crux slaagde erin om een van die Chinese katholieken te interviewen. Een katholieke Chinese leek die vrijuit spreekt, zonder rekening te hoeven houden met meeluisterende autoriteiten, is zeldzaam: vrije pers bestaat niet in China. Geluiden die vanuit dat land de buitenwereld bereiken, zijn vaak hevig gecensureerd en kunnen daarom niet zonder meer als betrouwbaar bestempeld worden.
De jonge man die Crux te woord stond, noemde zichzelf Li en legde uit dat hij het reisverbod van de Chinese overheid had weten te omzeilen omdat zijn familiebedrijf actief is in Mongolië. “Iedereen, zelfs zakenlui, zijn door de autoriteiten gevraagd waarom ze naar Mongolië willen”, vertelde hij in gebrekkig Engels. Wie het pausbezoek noemde, mocht China niet verlaten.
Druk en controle vanuit de overheid zijn schering en inslag voor Chinese katholieken, zo blijkt uit Li’s woorden. “Hier in Mongolië is niemand bang, omdat ze niet gecontroleerd worden. In China hebben we wel een Kerk, maar die wordt door de staat bestuurd.”
“Een vriend van mij plaatste een foto van de paus in een chatgroep. Niemand reageerde daarop; iedereen is bang dat dat al genoeg is om problemen met de overheid te krijgen.”
Tweet dit!
Volgens hem horen nog altijd veel katholieken bij de ‘ondergrondse’ Kerk in China, ondanks het Vaticaanse akkoord uit 2018, dat de splitsing tussen de ‘officiële’ en de ‘ondergrondse’ Kerken in China moest oplossen.
De ‘officiële’ Kerk in China, die daar de Chinese Katholieke Patriottische Vereniging genoemd wordt, loopt strak aan de leiband van de communistische overheid. De autoriteiten hebben zeggenschap over het gedachtegoed dat de Kerk verspreidt en over bisschopsbenoemingen.
Daarnaast is er de ‘ondergrondse’ Kerk, die wel in eenheid met Rome is. Van de twaalf miljoen Chinese katholieken is vermoedelijk het merendeel lid van deze Kerk. Omdat deze Kerk de communistische idealen niet steunt, worden haar leden vaak vervolgd en geïntimideerd.
“We moeten alles in het verborgene doen”, aldus de ‘ondergronds’ katholieke Li. Foto’s van paus Franciscus delen via sociale media is link, gaf hij als voorbeeld. “Een vriend van mij plaatste een foto van de paus in een chatgroep. Niemand reageerde daarop; iedereen is bang dat dat al genoeg is om problemen met de overheid te krijgen.”
Wat die problemen precies inhouden, kon hij vanwege de taalbarrière niet goed uitleggen. Zijn woordkeuze doet vermoeden dat mensen die pausfoto’s delen op zijn minst door de autoriteiten ondervraagd kunnen worden en mogelijk zelfs in de cel kunnen belanden.
China is onder paus Franciscus een steeds nadrukkelijker aandachtspunt voor het Vaticaan geworden. In 2018 sloten beide partijen een akkoord over inspraak in de benoeming van bisschoppen. Paus Franciscus noemde de band met China tijdens de terugvlucht “zeer respectvol”.
Toch lijken de Chinese autoriteiten, die al meerdere malen op eigen houtje bisschoppen hebben benoemd, bepaald niet veel achting te hebben voor het akkoord.
Waarom blijft paus Franciscus zijn hand uitreiken naar een regime dat duidelijk lak heeft aan samenwerking met de Kerk? Waarschijnlijk omdat hij ervan overtuigd is dat diplomatie het enige middel is waarmee de Chinese katholieken bevrijd kunnen worden van de onderdrukking zoals Li die beschreven heeft.
Het schrikbeeld dat het lot van een andere religieuze minderheid in China biedt – dat van de islamitische Oeigoeren, waarvan er naar schatting een miljoen in concentratiekampen worden vastgehouden – moet worden voorkomen. Daarom probeert de paus er alles aan te doen om de deur met China op een kier te houden.
De pausreis naar Mongolië was duidelijk een bezoek aan de drempel van China. Paus Franciscus benadrukte in zijn toespraken dat katholiek missiewerk geen politieke bedreiging vormt – een boodschap die hij over de hoofden van Mongoolse hoogwaardigheidsbekleders heen tot China leek te richten.
Tijdens de eucharistieviering op zondag sprak hij rechtstreeks tot de katholieken in China, die hij opriep om “goede burgers en goede katholieken” te zijn. Aan de ene kant lijkt paus Franciscus gelovigen op te roepen om aan de keizer te geven wat des keizers is en aan God wat God toebehoort.
Tegelijkertijd probeert hij de Chinese overheid te overtuigen dat de Kerk echt niet op macht uit is. President Xi Jinping hoeft de Kerk niet naast zich te dulden, is de boodschap. Maar het regime duldt ook niets boven de communistische idealen – zelfs God niet. Daartegen is zelfs de meest verfijnde Vaticaanse diplomatie niet opgewassen.
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
