Een nieuw Vaticaans document stippelt uit hoe de Kerk zich moet voorbereiden op de slotsessie van het synodale proces. Een adempauze zit er niet in: de synodale versnelling gaat omhoog en iedereen moet aan de bak.
Op 28 oktober ging de vlag uit in Rome. De eerste bijeenkomst van de synode over synodaliteit was achter de rug, een lijvig synthesedocument dat alle gesprekken samenvatte was afgerond. Na een maand intensief spreken, luisteren en overwegen konden de synodedeelnemers rustig op adem komen, terwijl de wereldkerk zich verdiepte in de synodale samenvatting.
Maar toen het stof was neergedaald en de voorlopige uitkomsten van de eerste synodesessie uitvoerig waren geanalyseerd, begon al gauw de vraag te klinken: wat nu? Het synthesedocument kon namelijk een hoop vertellen over wat er in aanloop naar de slotbijeenkomst in 2024 nog verder uitgediept moet worden, maar zweeg in alle talen over hoe dat moet gebeuren.
Op 12 december leverde het Vaticaan daarover het verlossende woord. Het synodesecretariaat heeft een document gepubliceerd dat richtlijnen biedt voor de voorbereiding op de afsluitende bijeenkomst in oktober volgend jaar. De conclusie die het vier pagina’s tellende document trekt? Er ligt niet alleen huiswerk voor de synodegangers.
Het document schetst een aantal routes die verschillende startpunten hebben, maar allemaal hun eindbestemming in de afsluitende synodebijeenkomst hebben. Het doel daarvan is onder meer om de ervaring van synodaliteit op lokale niveaus te verhogen, aldus de tekst.
Volgens kardinaal Mario Grech, secretaris-generaal van de synode, wordt voor een aanpak met meerdere routes gekozen vanwege “de verschillende competenties en mogelijkheden binnen de lokale Kerken”, zegt hij. “Dat zorgt voor een synodale manier van werken, waarbij iedereen volgens zijn of haar eigen roeping bijdraagt aan het welzijn van allen.”
Dat klinkt allemaal wat abstract, maar eigenlijk bedoelt het synodesecretariaat dat de Kerk op drie verschillende niveaus aan de slag moet met het syntheserapport. Dat betreft het niveaus van de bisdommen, de bisschoppenconferenties en de bestuurlijke toplaag van de Kerk.
Aan de bisdommen wordt gevraagd om een soort herhaling van de diocesane luisterfase van 2021 en 2022. Plaatselijke kerkgemeenschappen moeten opnieuw om de tafel met mensen en groepen die “een variëteit aan ervaringen, vaardigheden en taken” vertegenwoordigen, omdat hun zienswijzen “kunnen helpen om te focussen op hoe de Kerk in synodaliteit kan groeien”.
Daarnaast moeten bisdommen en parochies op zoek naar mensen die nog niet aan het woord zijn geweest in de synodale gesprekken. De tekst noemt mensen in armoede en in de sociale marge als voorbeelden, maar ook niet-katholieke christenen en mensen van andere geloven.
Daar ligt ook meteen werk voor de Nederlandse bisdommen. Tijdens de diocesane luisterfase bleek al dat de gesprekken niet overal even goed op gang kwamen. Matheu Bemelmans, de woordvoerder van het bisdom Roermond, gaf aan dat “het niet echt leeft onder de parochianen”.
Uit de samenvattingsdocumenten van die fase bleek dat de bisdommen voornamelijk de trouwe kerkgangers hadden gesproken; minder voor de hand liggende groepen kwamen niet overal even prominent aan het woord. Het bisdom Haarlem-Amsterdam gaf bijvoorbeeld toe dat “de stem van randkerkelijke jongeren en migrantengemeenschappen nauwelijks gehoord is”.
Voor de bisschoppenconferenties heeft het synodesecretariaat een verrassend weinig concrete en weinig actieve rol in petto. Het is vooral de bedoeling dat de bisschoppen de processen in de bisdommen begeleiden en bijsturen waar nodig, de resultaten verzamelen en deze nieuwe input bundelen. Dat huiswerk wordt voor 15 mei op de burelen van het synodesecretariaat verwacht.
Ondertussen zal het Vaticaan zich buigen over de “grote vragen” die uit het synthesedocument naar voren zijn gekomen. Het gaat daarbij om thema’s als de diakenwijding voor vrouwen, wijzigingen in het kerkrecht en de opleiding van priesters en diakens.
Een lijst van deze onderwerpen zal aan paus Franciscus worden voorgelegd; hij kiest welke daarvan extra moeten worden uitgediept. Deskundigen – geheel volgens de synodale gedachte afkomstig uit de hele wereld – zullen samen met de relevante Vaticaanse afdelingen met die thema’s aan de slag gaan. Wat dat oplevert, moet op de tweede bijeenkomst in oktober 2024 bekend worden.
Wie dacht dat het jaar tussen de twee synodebijeenkomsten één lange adempauze zou zijn, heeft het dus mis. De synodale versnelling gaat juist omhoog: in relatief weinig tijd moet er een hoop gebeuren.
Opmerkelijk daarbij is dat de bisdommen en bisschoppen nu pas te horen krijgen wat er van hen verwacht wordt: in amper vijf maanden tijd moet de diocesane luisterfase nog eens overgedaan worden, en dan ook nog eens met de focus op groepen die in die veel langere eerste fase moeilijk te bereiken bleken. Verwacht het synodesecretariaat dat dat haalbaar is?
Aan de andere kant hebben alle bisdommen inmiddels volop ervaring kunnen opdoen met het synodale proces. Er is dus geen enkel excuus dat hen belemmert om als de wiedeweerga aan de slag te gaan met een nieuwe consultatieronde.
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
